Ürojinekoloji Ameliyatları

Kadınlarda;  pelvik taban bozukluklarının tedavisi ile ilgilenen tıp dalına “ürojinekoloji” adı verilmektedir. Özgün olarak pelvik taban bozukluklarına bağlı sorunların tedavisinde uzmanlaşmış kadın hastalıkları ve doğum doktoru ise “ürojinekolog” olarak tanımlanır.

Pelvik taban bozuklukları nelerdir?

Pelvik taban; pelvis içinde yerleşmiş olan organları yani mesaneyi, rahim yani (uterus), vajeni ve rektumu alttan destekleyen kaslar, bağlar, faysalar ve sinirlerdir. Özellikle pelvik tabanın bu iç içe geçmiş kompleks yapısı, sadece organları yerlerinde durması için desteklemekle kalmaz; aynı zamanda onların görevlerini yerine getirmelerinde esas rolü oynar. Pelvik tabanda bu entegrasyon bozulursa, mesane veya bağırsak kontrolünün bozulması, idrar veya dışkı kaçırma, pelvik organlarda sarkma, işemede güçlük, pelvik ağrı ve seksüel sorunlar ortaya çıkabilir.

İdrar kaçırma (üriner inkontinans) nedir?

İstemsiz olarak idrar kaçırma, belirli yaş limitleri hariç (örneğin 2 yaşından küçük olmak) her zaman araştırılması gereken bir durumdur.  Bu araştırmalar sonucunda, idrar kaçırmanın tipi belirlenir ve buna yönelik tıbbi veya cerrahi tedavi yapılır.

İdrar kaçırmanın tipleri nelerdir?

1. Stres tipi idrar kaçırma:  Öksürme, hapşırma ve egzersiz gibi fiziksel aktiviteler esnasında düşük miktarda idrar kaçırma olur.
2. Sıkışma tipli (urge) idrar kaçırma: Mesane dolu veya boş iken aniden gelişen tuvalete gitme isteğinden sonra gelişen istemsiz idrar kaçırmadır. Özellikle su sesi (örneğin bulaşık yıkama), soğuk içecekler veya soğuğa maruz kalmak, bu durumu tetikleyebilir.  Beklenmedik zamanlarda hatta uykuda da ortaya çıkabilen bu durumda, fazla miktarda idrar kaçırma görülür.
3. Karma (mikst) idrar kaçırma: Stres ve sıkışma tipli idrar kaçırma durumları, birlikte görülmektedir
4. Fonksiyonel idrar kaçırma: Fiziksel yetmezlik, harici engeller veya bireyi tuvalete gitmekten alıkoyan düşünme veya iletişim bozukluklarına bağlı olarak zamansız idrar kaçırmadır. Hareket kısıtlılığı, diyabet, kalp yetmezliği, hiperkalsemi (kandaki kalsiyum seviyesinin normalin üstünde olması), atrofik üretrit, konstipasyon (kabızlık), akut konfüzyon (bilinç bulanıklığı) gibi durumlarda görülebilir. Bazı vakalarda tetikleyici neden, geçici veya geri dönüşümlüdür.
5. Taşma idrar kaçırması: Mesane çıkımını engellenmesi veya mesane kasının kasılamamasına bağlı tam dolu mesane nedeniyle, beklenmedik düşük miktarda idrar kaçırmadır.
6. Geçiçi idrar kaçırma: Sıklıkla enfeksiyon veya bazı ilaçların ilaç kullanımına bağlı olarak ara sıra idrar kaçırma durumudur.
7. Devamlı idrar kaçırma: Sıklıkla pelvik cerrahiyi takiben ya da zor doğum sonrasında gelişen fistüller, devamlı idrar kaçırmaya neden olabilir.
8. Psikojenik idrar kaçırma: Sıklıkla duygu durum bozuklukları veya depresyon gibi nedenler, idrar tutma kontrolünün kaybına sebep olabilir. Ani korku veya duygu değişikliklerine idrar kaçırma eşlik edebilir.
9. Gülerken idrar kaçırma: Genellikle küçük kız çocuklarında olmak üzere, nadiren görülmektedir. Gülme esnasında veya hemen sonra kısmi veya tam bir işemenin ortaya çıkmasıdır.
10. Cinsel ilişki esnasında idrar kaçırma:Vajinal penetrasyon veya orgazm esnasında (cinsel eşli veya mastürbasyon) ortaya çıkan idrar kaçırmadır

Stres tipi idrar kaçırmanın tedavisi nedir?

Bu tip idrar kaçırmanın ideal tedavisi, cerrahidir. Bu amaçla da en sık ve en etkili cerrahi tedavi, idrar yolu altına yama yani meş konulmasıdır. Küçük bir balık ağını andıran bu yama, üretrayı destekleyerek idrar kaçırmayı da engeller. Bu yama 4 şekilde konulabilir:

1. TVT (Tension free Vaginal Tape): Vajinal yoldan operasyon yapılır. Üretra altına yapılan 1cm’lik küçük bir kesiden iğne ile girilerek yama üretra altına yerleştirilip, yama kollarının pubik kemik arkasında kalması sağlanır.
2. TOT (Trans Obturator Tape): Vajinal yoldan operasyon yapılır. Pelvisin her iki yanındaki “obturator” delikten kanca ile girilerek, yama üretra altına yerleştirilir.
3. Miniaskı: Vajinal yoldan operasyon yapılır. Uzunluğu 20 cm’den kısa, genişliği ise yaklaşık 1 cm olan yama parçasının üretra altına yerleştirilmesidir. Bu cerrahide kısa bir yama kullanıldığı için uzun anatomik mesafeler kat edilmez.
4. Prepubik askı: Vajinal yoldan operasyon yapılır. Üretra altına yapılan 1cm’lik küçük bir kesiden iğne ile girilerek yama üretra altı yerleştirilip, yama kollarının pubik kemiğin ön kısmında kalması sağlanır.

Stres tipi idrar kaçırmaya yönelik yama cerrahisine bağlı en sık karşılaşılan sorun nedir?

Yerleştirilen yamanın vücut tarafından üstünün kapatılamamasına bağlı olarak yamanın bir kısmının görünür olması (ekskursiyon) halidir.  Sıklıkla yaşamı tehdit eden bir durum değildir. Lokal anestezi altında görünen kısmın kesilip, dokunun basitçe dikilmesi yeterlidir. Yamanın görünen boyutu 0.5cm’den daha küçükse ve hasta menapozda ise cerrahiye gerek duyulmaksızın östrojenli krem tedavisi de yeterli olabilir.

Stres tipi idrar kaçırmaya yönelik yama cerrahisine bağlı sorunlar olabilir mi?

Özellikle operasyon sırasında kancanın hayati öneme sahip bir damarı zedelemesi durumunda kanamalar ortaya çıkabilir. Operasyon sonrasında idrar yapamama, karın ve kasık ağrısı, fistüller, ayakta hissizlik ve yürümede zorlanma ortaya çıkabilir. Bu operasyonun tam donanımlı bir merkezde ve alanında uzmanlaşmış doktorlar tarafından yapılması çok önemlidir.

Stres tipi idrar kaçırmanın tedavisinde başka operasyonlar da var mıdır?

“Burch kolposüspansiyon” işlemi bunlardan birisidir. Hangi operasyonun hangi hastaya yapılacağına hastanın değerlendirilmesinden sonra karar verilmektedir.

İdrar kaçıran her kadına ürodinamik tetkik yapılmalı mıdır?

Bu tetkik uygun hastalarda yapılmalıdır. Örneğin daha önce idrar kaçırma nedeniyle ameliyat olmuş ancak şikayeti devam eden hastalar, ani işeme hisli idrar kaçırması olanlar, ileri derecede genital organ sarkması olanlar, bu konuda net olmayan şikayetleri bulunanlar; idrar retansiyonu hikayesi ( mesane dolu olmasına rağmen idrarın atılamaması), hastanın 65 yaşından büyük olması, geceleri idrar kaçırma, bilinen veya şüphelenilen nörolojik hastalık varlığında bu tetkiklere başvurulabilir.

İdrar kaçırmanın medikal tedavisi var mıdır?

Stres tipi idrar kaçırmada medikal tedavinin yeri konusunda çeşitli görüşler bulunmaktadır. Özellikle aşırı aktif mesane olarak adlandırılan ani işeme hisli idrar kaçırmada ilaç tedavisi planlanabilmektedir.

İdrar kaçırmanın medikal tedavisinde ilaçların bazı yan etkileri olabilmektedir. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Ağız kuruluğu
• Kabızlık
• Görme bulanıklığı
• Baş ağrısı
• Sersemlik hissi
• Bilinç bulanıklığı
• Yorgunluk
• Hafıza bozukluğu
• Psikotik davranış
• Uykusuzluk
• Bulantı
• Taşikardi ( Kalp atım hızının artması)
• Ortostatik hipotansiyon (Ayağa kalkınca tansiyonun düşmesi)
• Delirium adı verilen ruhsal bozukluk

 İdrar kaçırmanın medikal tedavisindeki ilaçlar kimlerde kullanılmamalıdır?

• Kapalı açılı glokom
• Myastenia gravis adı verilen kas hastalığı
• İleti bozukluğu olan kalp hastalıkları
• GİS obstrüksiyonları (Mide ya da bağırsak tıkanıklıkları) durumunda bu ilaçlar kullanılmamalıdır.

İlaç tedavisi ne zaman kesilmelidir?

Hastanın şikayetlerinin geçmesi durumunda ilacın ne zaman kesilmesi gerektiği konusunda net bir bilgi yoktur.  Çünkü ilaç alımını durdurduktan kısa bir süre sonra belirtiler tekrar ortaya çıkabilmektedir. Hastanın da onayı alınarak şikayetlerin bitme tarihinden 3 ay sonra bu ilaçların kesilmesi uygundur.