İNFERTİLİTE TEDAVİSİ
İNFERTİLİTE TEDAVİSİ
İNFERTİLİTE SIK RASTLANILAN BİR PROBLEMDİR. YAKLAŞIK OLARAK HER 100 ÇİFTTEN 12 Sİ GEBE KALMADA ZORLUK YAŞAMAKTADIR. 1 YIL DÜZENLİ KORUNMASIZ İLİŞKİYE RAĞMEN GEBE KALINAMIYORSA İNFERTİLİTE DEĞERLENDİRİLMESİ YAPILMASI ÖNERİLMEKTEDİR. EĞER 35 YAŞ ÜZERİNDE İSENİZ 6 AY SONUNDA GEBELİK OLUŞMADI İSE DEĞERLENDİRME YAPILMASI GEREKMEKTEDİR. 40 YAŞ VE ÜZERİNDE İSENİZ DOKTORUNUZ İLE GECİKMEDEN GÖRÜŞMELİ VE MUAYENE OLMALISINIZ.
ÇOĞU İNFERTİLİTE NEDENLERİNDE TEDAVİ MÜMKÜNDÜR. BAZI VAKALARDA NEDEN BULUNAMASA BİLE BAŞARILI OLARAK TEDAVİ MÜMKÜNDÜR.
BU REHBERDE
*İNFERTİLİTE NEDENLERİ
*İNFERTİLİTE TEDAVİSİNE BAŞLAMADAN ÖNCE BİLİNMESİ GEREKENLER
*TEDAVİ SEÇENEKLERİ İNCELENECEKTİR.
İNFERTİLİTE NEDENLERİ:
İNFERTİLİTE(ÇOCUK SAHİBİ OLAMAMA) ÇOK ÇEŞİTLİ FAKTÖRLERE BAĞLI OLABİLİR. KADINA BAĞLI FAKTÖRLER YAKLAŞIK 1/3 LÜK KESİMİ, ERKEĞE BAĞLI FAKTÖRLER 1/3 LÜK KISIMI, GERİ KALAN OLGULARDA DA HER İKİ EŞE BAĞLI FAKTÖRLERİN KOMBİNASYONUNA BAĞLI OLUŞMAKTADIR. BAZEN İNFERTİLİTEDE NEDEN BULUNAMAMAKTADIR. BU DURUM AÇIKLANAMAYAN İNFERTİLİTE OLARAK NİTELENDİRİLMEKTEDİR.
KADIN İNFERTİLİTESİNİN EN SIK NEDENİ OVULASYON İLE İLGİLİ PROBLEMLERDEN KAYNAKLANMAKTADIR. ERKEĞE BAĞLI EN SIK İNFERTİLİTE NEDENLERİ İSE SPERM HÜCRELERİ VE SPERM FONKSİYONU İLE İLGİLİ PROBLEMLERE BAĞLI OLANLARDIR. DOĞURGANLIĞI ETKİLEYEBİLEN DİĞER FAKTÖRLER İSE:
YAŞ
20 İLA ERKEN 30’LU YAŞLARDAKİ SAĞLIKLI BİREYLERDE HER ADET DÖNEMİNDE GEBE KALABİLME ORANI YAKLAŞIK % 25-30 DİR. BU ORAN 30’ LU YAŞLARIN BAŞLANGICINDA AZALMAYA BAŞLAR. BU ORAN 37 YAŞINDAN İTİBAREN BELİRGİN ŞEKİLDE AZALIR. 40 YAŞINDAN İTİBAREN HER ADET DÖNEMİ İÇİN ORAN %10’ LARA DÜŞMEKTEDİR. ERKEKTE DE DOĞURGANLIK YAŞLA BERABER AZALMAKTADIR ANCAK KADINDAKİ GİBİ KESİN DÜŞÜŞ ORANI ÖNGÖRÜLEMEMEKTEDİR.
YAŞAM TARZI
KİLO FAZLALIĞI, KİLO AZLIĞI VEYA AŞIRI EGZERSİZ YAPMA GEBE KALMADA GÜÇLÜĞE YOL AÇMAKTADIR. KADINDA AŞIRI VEYA ORTA DERECEDE ALKOL ALIMI DOĞURGANLIĞI DÜŞÜREBİLİR. ERKEKLRDE AŞIRI ALKOL ALIMI VE UYUŞTURUCU KULLAIMI (MARİHUANA) SPERM SAYISINI VE HAREKETLERİNİ AZALTABİLİR.
SAĞLIK DURUMLARI
KADINLARDA ÇEŞİTLİ SAĞLIK PROBLEMLERİ DOĞURGANLIĞI ETKİLEYEBİLİR . BUNLAR ARASINDA
*ÜREME ORGANLARI YA DA HORMONLAR İLE İLGİLİ PROBLEMLER
*FALLOP TÜPLERİNİN(TUBALARIN) SKARLAŞMASI YA DA TIKANIKLIĞI (GEÇİRİLMİŞ CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR VEYA ENDOMETRİOZİSE BAĞLI )
*TROİD BEZİ YA DA HİPOFİZ BEZİ HASTALIKLARI
ERKEKLERDEDE AYNI ZAMANDA DOĞURGANLIĞI ETKİLEYEN FİZİKSEL PROBLEMLER OLABİLİR. İNFERTİLİTE TESTİSLERDEN SPERMLERİ TAŞIYAN KANALLARDA TIKANIKLIĞA BAĞLI OLARAK OLUŞABİLMEKTEDİR.
TEDAVİ ÖNCESİNDE DEĞERLENDİRİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
TEDAVİYE BAŞLAMADAN ÖNCE SAĞLIK GÜVENCENİZİN TEDAVİ MASRAFLARINI KARŞILAYIP KARŞILAMADIĞI ÖĞRENİLMELİDİR. İNFERTİLİTEDE BAZI TEDAVİLER MALİYETLİ OLUP SGK YA DA ÖZEL SİGORTA TARAFINDAN BUNUN KARŞILANIP KARŞILANMADIĞININ BİLİNMESİ GEREKİR.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ YAPILAN MUAYENE VE TETKİKLER SONUCUNDA KADIN DOĞUM UZMANI YA DA İNFERTİLİTE UZMANI TARAFINDAN BELİRLENMELİDİR.
ÇOĞUL GEBELİK DURUMU İNFERTİLİTE TEDAVİLERİNİN ÇOĞUNUN SONUCUNDA ORTAYA ÇIKAN BİR RİSKTİR. BİRDEN FAZLA FETUSUN OLDUĞU ÇOĞUL GEBELİK HEM ANNE HEM BEBEKLER AÇISINDAN RİSK TEŞKİL ETMEKTEDİR. FETUS SAYISINDA ARTMA İLE BİRLİKTE RİSKTE DE ARTIŞ OLMAKTADIR. DOKTORUNUZ İLE TEDAVİ ESNASINDA ÇOĞUL GEBELİĞİ ÖNLEME HAKKINDA DA KONUŞMALISINIZ.
TEDAVİ SEÇENEKLERİ
TEDAVİ SEÇENEKLERİ BULUNAN PROBLEME BAĞLI OLARAK DEĞİŞMEKTEDİR. YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ, CERRAHİ, İLAÇ TEDAVİSİ VEYA DİĞER TEDAVİ SEÇENEKLERİ ÖNERİLEBİLİR. BAZI TEDAVİLER KOMBİNE OLARAKDA KULLANILABİLİR.
TEDAVİNİN BİR PARÇASI OLARAK DOKTORUNUZ YAŞAM TARZINIZ İLE İLGİLİ OLARAK SİZE SORULAR SORABİLİR. SAĞLIKLI KİLOLU OLMA VE SAĞLIKLI BESLENME KADIN VE ERKEKLER İÇİN GEBE KALMAYA YARDIMCI OLABİLİR. SİZ YADA EŞİNİZ SİGARA VEYA ALKOL KULLANIYOR İSE MUTLAKA BIRAKMAYA ÇALIŞMALISINIZ.
CERRAHİ TEDAVİ
CERRAHİ AŞAĞIDAKİ DURUMLARDA YARDIMCI OLABİLİR.
*FALLOP TÜPLERİ(TUBALAR) TIKALI VEYA HASARLI OLDUĞU DURUMLARDA . EĞER FALLOP TÜPLERİ İLERİ DERECEDE HASARLI İSE DOKTORUNUZ IVF(TÜP BEBEK) GİBİ YARDIMLI ÜREME TEKNİĞİNİ SİZE TAVSİYE EDEBİLİR.
*ENDOMETRİOZİS HASTALIĞI MEVCUT İSE. ENDOMETRİOZİS ODAKLARININ CERRAHİ OLARAK ÇIKARILMASI YADA KOTERLE YAKILMASININ GEBELİK ORANLARINI ARTIRDIĞI GÖSTERİLMİŞTİR. ANCAK KESİN OLARAK HANGİ ORANDA CERRAHİ TEDAVİNİN GEBELİK ORANLARINI ARTIRDIĞI BELİRGİN DEĞİLDİR. ÇOK İLERİ EVRE ENDOMETRİOZİS OLGULARINDA YARDIMLA ÜREME TEKNİKLERİ TAVSİYE EDİLEBİLİR.
*UTERUS İÇERSİNDE POLİP VE MYOM OLMASI
BU OLUŞUMLAR EMBRİYONUN UTERUS(RAHİM ) İÇERSİNE YERLEŞMESİNİ BOZABİLMEKTEDİR. POLİP VE MYOM AYNI ZAMANDA DÜŞÜK RİSKİNİDE ARTIRABİLİR. BU OLUŞUMLAR CERRAHİ OLARAK TEDAVİ EDİLİP DÜZELTİLEBİLİR.
BAZI VAKALARDA ERKELERDE CERRAHİ TEDAVİ FAYDALI OLABİLİR. ERKEKLERDE SIK RASTLANAN PROBLEM SKROTUMDA GENİŞLEMİŞ VENLERE BAĞLI OLUŞAN VARİKOSEL DİR. BU BAZEN CERRAHİ OLARAK TEDAVİ GEREKTİREBİLİR.
HORMONAL BOZUKLUKLARIN TEDAVİSİ
KADINLARDA ANORMAL HORMON DÜZEYLERİ OVULASYON İLE İLGİLİ PROBLEMLERE YOL AÇABİLİR. DOKTORUNUZ BELİRLİ HORMON TETKİKLERİ İSTEYEBİLİR. EĞER BU TESTLER SONUCUNDA PROBLEM BULUNUR İSE İLAÇ TEDAVİSİ UYGULANABİLİR. BU TEDAVİ GEBE KALMA İHTİMALİNİZİ ARTIRABİLİR.
OVULASYON İNDÜKSİYONU:
OVULASYON İNDÜKSİYONUNDA OVER (YUMURTALIKLARDAN) YUMURTALARIN SALINMASINA YARDIMCI OLAN İLAÇLAR KULLANILIR. BU TEDAVİ DİĞER İNFERTİLİTE NEDENLERİ DIŞLANDIKTAN SONRA OVULASYON DÜZENSİZ VEYA OLMUYORSA KULLANILIR. OVULASYON İNDÜKSİYONU DİĞER İNFERTİLİTE TEDAVİLERİ İLE BERABERDE KULLANILABİLİR.
NASIL UYGULANIR- OVULASYON İNDÜKSİYONUNDA KULLANILAN İLAÇLAR KLOMİFEN SİTRAT VE AROMATAZ İNHİBİTÖRLERİDİR. BU İLAÇLAR KULLANILIRKEN OVULASYONUN OLUP OLMADIĞI VE OVULASYON OLDU İSE NE ZAMAN OLDUĞU TAKİP EDİLİR. BU ADET DÖNEMİNİN TAKİP EDİLMESİ VEYA OVULASYON PREDİKTÖR KİTLERİ İLE YAPILABİLİR.
EĞER BU İLAÇLAR BAŞARILI OLMAZSA GONADOTROPİN ADI VERİLEN İLAÇLAR OVULASYONUN UYARILMASI AMACI İLE KULLANILIR. GONADOTROPİNLER YARDIMLA ÜREME VEYA DİĞER İNFERTİLİTE TEDAVİLERİNDE ÇOK SAYIDA FOLİKÜL GEREKLİ OLDUĞUNDA DA KULLANILIR. GONADOTROPİNLER ADET DÖNEMİNİN BAŞLANGICINDA GÜNLÜK İĞNE ŞEKLİNDE UYGULANIR. KAN TESTLERİ VE ULTRASON İLE DEĞERLENDİRME YAPILARAK FOLİKÜL GELİŞİMİ TAKİP EDİLİR. TESTLER VE ULTRASONDA YUMURTALARI İÇEREN FOLİKÜLLLER BELİRLİ BÜYÜKLÜĞE ULAŞTIĞINDA YUMURTA ÇATLATMA İĞNESİ YAPILIR.
RİSKLER-KLOMİFEN SİTRAT VE AROMATAZ İNHİBİTÖRLERİ İLE TEDAVİ EDİLEN HASTALARDA % 5 İLE 8 ORANINDA İKİZ GEBELİK OLUŞABİLMEKTEDİR . ÜÇÜZ VE DAHA FAZLA SAYIDA GEBELİK NADİRDİR. GONADOTROPİN KULLANILAN HASTALARDA ÇOĞUL GEBELİK İHTİMALİ DAHA FAZLADIR. GONADOTROPİN KULLANAN HASTALARDA Kİ GEBELİKLERİN ORTALAMA %30 KADARI ÇOĞUL GEBELİKTİR. EĞER TEDAVİDE ÇOK SAYIDA YUMURTA OLUŞUYOR İSE DOKTORUNUZ ÇOĞUL GEBELİK İHTİMALİNİ AZALTMAK İÇİN ÇATLATMA İĞNESİ KULLANMAYARAK TEDAVİYİ ERTELEYEBİLİR.
ÖZELLİKLE GONADOTROPİNLER İLE YAPILAN OVULASYON İNDÜKSİYONUNDA BELİRGİN OLMAK ÜZERE OVULASYON İNDÜKSİYONU OVER HİPERSTİMULASYONUNA NEDEN OLABİLİR. ÇOĞU VAKADA BU DURUM HAFİF OLUP KENDİLİĞİNDEN GERİLER. ŞİDDETLİ VAKALARDA HASTANEDE YATIŞ GEREKEBİLİR. YUMURTALIKLARI UYARMAK İÇİN İLAÇ ALAN HASTALAR BU DURUM AÇISINDAN TAKİP EDİLİR.
İNTRAUTERİN İNSEMİNASYON (AŞILAMA)
AŞILAMA İŞLEMİNDE SAĞLIKLI SPERMLER MÜMKÜN OLDUĞUNDA OVULASYON DÖNEMİNE YAKIN ZAMANDA RAHİM İÇERİSİNE YERLEŞTİRİLİR. AŞILAMA İŞLEMİ OVULASYON İNDÜKSİYONU İLE BERABER UYGULANABİLİR. HASTANIN EŞİ AŞILAMA İŞLEMİ İÇİN SPERM ÖRNEĞİ VERİR. BU SPERMLER İŞLEMLERE TABİ TUTULARAK ÖLÜ VE CANSIZ OLANLARI AYRILIR VE KONSANTRE ŞEKİLDE HAZIRLANARAK BİR KANÜL VASITASI İLE RAHİM İÇERSİNE VERİLİR.
RİSKLER-AŞILAMA İLE BERABER OVULASYON İNDÜKSİYONU UYGULANIYOR İSE ÇOĞUL GEBELİK OLUŞABİLİR. EĞER ÇOK SAYIDA YUMURTA GELİŞİMİ MEVCUT İSE AŞILAMA ERTELENEBİLİR. BAZEN AŞILAMA YERİNE OLUŞAN YUMURTALAR TOPLANARAK IVF İŞLEMİ UYGULANABİLİR.
YARDIMLI ÜREME TEKNOLOJİSİ(ART)
YARDIMLA ÜREME TEKNİĞİ SPERM VE YUMURTANIN İŞLEME TABİ TUTULDUĞU TÜM İNFERTİLİTE TEDAVİLERİNİ TANIMLAMAK İÇİN KULLANILMAKTADIR. ART GENELLİKLE IVF(TÜP BEBEK) İŞLEMİNİ İÇERİR. TÜP BEBEKTE LABORATUVAR ORTAMINDA SPERMİN YUMURTA İLE BİRLEŞTİRİLEREK DÖLLENMESİ SAĞLANIR VE OLUŞAN EMBRİYO UTERUSA TRANSFER EDİLİR. IVF(TÜP BEBEK) AŞAĞIDAKİ İNFERTİLİTE DURUMLARINDA YAPILABİLİR
*CERRAHİ OLARAK TEDAVİ EDİLEMEYEN HASAR GÖRMÜŞ YA DA TIKALI FALLOP TÜPLERİ OLAN HASTALARDA
*İLERİ EVRE ENDOMETRİOZİS HASTALARINDA
*PRİMER OVER YETMEZLİĞİNDE
*BAZI ERKEK İNFERTİLİTESİ DURUMLARINDA
*AÇIKLANAMAYAN İNFERTİLİTE DURUMLARINDA
IVF(TÜP BEBEK) PEK ÇOK AŞAMADAN OLUŞMAKTADIR. İNFERTİLİTE NEDENİNE GÖRE GEBE KALMA İHTİMALİNİ ARTIRABİLEN FARKLI ŞEKİLLERDE UYGULANABİLMEKTEDİR. ÜLKEMİZDE YASAK OLMASINA RAĞMEN BAŞKASININ YUMURTA VE SPERMİDE IVF DE KULLANILABİLMEKTEDİR..
NASIL YAPILIR- IVF(TÜP BEBEK) KADIN MENSTRÜEL SİKLUSU İÇERSİNDE YAPILIR. BAŞARILI OLMAK İÇİN BİRDEN FAZLA UYGULAMA GEREKEBİLİR. TÜP BEBEĞİN İLK AŞAMASI YUMURTALARIN TOPLANMASI(OPU) İŞLEMİDİR. GONADOTROPİN OVULASYON İNDÜKSİYONU İLE ÇOK SAYIDA YUMURTALARIN UYARILIP OLUŞTURULMASI VE SONUÇTA OLUŞAN YUMURTALARIN TOPLANMASI İŞLEMİDİR.
YUMURTALAR YETERLİ SAYI VE BÜYÜKLÜĞE ULAŞTIĞINDA DOKTORUNUZ İŞLEM YAPILMASINA KARAR VERİR. VAJİNAL YOLDAN KAVİSLİ İĞNE İLE OVERE(YUMURTALIĞA) GİRİLİR. BU İŞLEM ULTRASON EŞLİĞİNDE YAPILIR. YUMURTALAR İĞNE İLE TOPLANIR. AĞRI KESİCİ VEYA SAKİNLEŞTİRİCİ İLAÇLAR İŞLEM ESNASINDA UYGULANIR.
YUMURTALARIN SPERM İLE DÖLLENMESİ 2 ŞEKİLDE YAPILABİLİR
1-SPERM LABARATUVAR ORTAMINDA YUMURTALARLA BİRLEŞTİRİLEREK DÖLLENME SAĞLANIR. (IVF)
2-TEK BİR SPERM HÜCRESİ YUMURTAYA ENJEKTE EDİLİR.(ICSI)
DOKTORUNUZ FARKLI TEKNİKLERİ SİZVE EŞİNİZ İLE GÖRÜŞEREK SİZİN İÇİN EN UYGUN TEKNİĞİ BELİRLEYECEKTİR.
YUMURTALARIN TAKİP EDEN GÜNDE DÖLLENİP DÖLLENMEDİĞİ KONTROL EDİLİR. EĞER ÇİFTLER GENETİK HASTALIK AÇISINDAN RİSK FAKTÖRÜNE SAHİP İSE EMBRİYOLAR BU AÇIDAN TEST EDİLEBİLİR. EĞER EMBRİYODA PROBLEM BULUNURSA UTERUS(RAHİM) İÇERSİNE TRANSFER EDİLMEZ.
BİR KAÇ GÜN SONRA BİR YA DA DAHA FAZLA SAYIDA EMBRİYOLAR VAJİNA YOLU İLE UTERUSA TRANSFER EDİLİR. BU AŞAMAYA EMBRİYO TRANSFERİ DENİR. SAĞLIKLI EMBRİYOLARDAN TRANSFER EDİLMEYENLER DONDURULUR VE DAHA SONRASI İÇİN KULLANILIR.
RİSKLER-IVF(TÜP BEBEK) TEDAVİSİNDE ÇOĞUL GEBELİK RİSKİ MEVCUTTUR. ÇOĞUL GEBELİK İHTİMALİNİ AZALTMAK İÇİN ÇEŞİTLİ UYGULAMALAR YAPILABİLİR. EĞER TEST SONUÇLARI ÇOK SAYIDA YUMURTA GELİŞTİĞİNİ DÜŞÜNDÜRÜR İSE YUMURTA ÇATLATMA İĞNESİ GECİKTİRİLEBİLİR VEYA UYGULANMAYABİLİR. DOKTORUNUZ UTERUS İÇERİSİNE TRANSFER EDİLEN EMBRİYO SAYISINI DA SINIRLANDIRABİLİR.
SONUÇ OLARAK………
İNFERTİLİTE SIKLIKLA TEDAVİ EDİLEBİLEN BİR DURUMDUR. İLAÇ TEDAVİSİ, CERRAHİ VEYA YARDIMLA ÜREME TEKNİKLERİ KULLANILABİLİR. TEDAVİ ZAMAN ALMAKTA VE YÜKSEK MALİYET GEREKTİREBİLMEKTEDİR. HER İKİ EŞİN BU YOLDA BİRBİRLERİNİ DESTEKLEYEREK TEDAVİYE DEVAMI ÖNEMLİDİR. DOKTORUNUZ İLE KONUŞARAK SİZ VE EŞİNİZ İÇİN EN UYGUN TEDAVİ SEÇENEĞİ BELİRLENMELİDİR.
KAYNAK: ACOG PATIENT PAMPHLETS (AMERİCAN KADIN HASTALIKLARI VE OBSTETRİK DERNEĞİ İZNİ İLE ) HASTA REHBERLERİ-2019
Mutlu KİLCİLER
Kadın Hastalıkları ve Doğum
www.mutlukilciler.com