GEBELİK PLANLAMASI
GEBELİK PLANLAMASI
Gebeliğe karar verildiği dönemde gebelik ile ilgili olarak planlama yapılması hayatınızdaki değişikliklerin ilk önemli kısmını teşkil edecektir. Gebe kalmadan önce planlama yaparak hayatınızda gereken değişiklikleri yapmak gebeliğe hazırlanmada çok önemlidir. Gebelik planlamasının en önemli kısmı gebelik öncesi bakımdır.
Gebelik öncesi bakım hem siz hem de bebeğinize faydalı olabilecek sağlıklı yaşam seçeneklerine odaklanmanızı sağlar. Gebelik öncesi bakım aynı zamanda siz ve bebeğinize zararlı olabilecek hastalıkların, çevresel faktörlerin ve hayat tarzının belirlenmesini sağlar. Gebelik öncesi kendinizi eğitmeniz ve olabildiğinizce sağlıklı olmanız gebe kaldığınızda sağlıklı bir bebeğe sahip olma ihtimalinizi artırır.
Gebe kalmadan önce
Yakın bir zamanda gebelik planlıyor iseniz bebeğinizin sağlıklı olması için iyi seçimler yapabilirsiniz. Aynı zamanda gebelik öncesi gebeliğe hazırlıklı olursanız, vücudunuz gebeliğin stresine ve doğum esnasında doğum ağrısına kendini rahatça ayarlayabilir.
Çoğu kadın gebeliğin ilerleyen ilk haftalarına kadar gebe olduklarını bilememektedirler. Bu gebeliğin erken haftaları vücudunuzda büyüyen bebeğiniz için çok önemli dönemlerdir. Gebeliğin ilk 8 haftası bebeğinizin hızlı büyüme dönemidir. 8.haftanın sonunda bebekte pek çok organ ve vücut sistemleri oluşmuştur. Annenin sağlığının kötü olması, sigara içme, alkol alma ve belirli ilaçlar bebeğin normal büyümesi üzerinde zararlı etkiler gösterebilir. Sağlıklı bünyeye sahip olma ve iyi yaşam tarzı bebeğinizin sağlıklı büyümesine ve gelişmesine yardımcı olur,bu bize gebe kalmadan önce annenin sağlığının iyi olmasının neden çok önemli olduğunu açıklamaktadır.
Gebelik öncesi bakım kontrolleri
Eğer gebe kalmayı planlıyor iseniz gebelik öncesi check-up yaptırmak alınabilecek iyi bir karardır. Doktor muayenesinde doktorunuz size hastalıklarınız ve aile öyküsü, almış olduğunuz ilaçlar, daha önceki gebelikleriniz,beslenme alışkanlıkları ve yaşam tarzınız ile ilgili sorular sorabilir. Bu sorulara açık ve içtenlikle cevap verilmelidir. Cevaplarınız doktorunuzun sizin gebelikte özel bakım gerektirip gerektirmediğinize karar vermesini sağlayacaktır.
Bu dönem aynı zamanda sizin soru sormanız için uygun bir dönemdir. Endişeleriniz varsa tartışabilir ve tavsiye alabilirsiniz.Doktorunuz bu konuda sizi bilgilendirerek size iyi bir rehber olacaktır.
Tıbbi Anamnez (öykü)
Doktorunuz size daha önceden geçirmiş olduğunuz bir hastalık yada uzun süreli kronik bir rahatsızlığınız olup olmadığını sorabilir. Diyabet, kan basıncı yüksekliği,depresyon ve epilepsi gibi hastalıklar gebelikte problemlere yol açabilir. Bazıları bebekte doğumsal defektler gibi risklere yol açabilir. Diğerleri ise sizdeki sağlık sorunlarının artmasına neden olabilir. Bu sağlık sorunlarından birisine sahip olmanız sağlık gebelik geçiremeyeceğiniz ve sağlıklı bebeğe sahip olamayacağınız anlamına gelmez. Bununla beraber gebelikte uygun yönetim ile bu riskler azaltabilir.
Eğer tedavi gerektiren sağlık sorununuz var ise doktorunuz gebe kalmadan önce hastalığı kontrol altında tutmak için gereken değişiklikleri sizle konuşacaktır. Örneğin diyabeti olan kadınların gebe kalmadan önce glukoz seviyelerini normal seviyede tutmaları tavsiye edilir.(Eğer normal sınırlarda değil ise).Yüksek glukoz seviyelerine bağlı oluşabilen doğumsal defektler bebeğin organlarının geliştiği ilk 8 haftada oluşmakta bu nedenle normal glukoz seviyelerine sahip olmak önem arzetmektedir. Glukoz seviyesini kontrol altında tutmak için ilaçları,diyeti ve egzersiz planlarını değiştirmek gerektirebilir.
Sağlık problemi iyi bir şekilde yönetilse bile gebelikte ortaya çıkan fazladan gereksinimler ile kötüleşebilir. Bu gibi durumları kontrol altında tutabilmek için,yaşam tarzında değişiklikler yapmalı,doktorunuzu sık sık ziyeret etmeli ve gebelikte özel bakıma gereksinim olabilir.
Aile Öyküsü
Bazı sağlık problemleri bazı aile veya etnik gruplarda daha sıklıkla görülebilir. Bu rahatsızlıklar genetik yada kalıtsal hastalıklar olarak adlandırılır. (Akdeniz anemisi gibi) Eğer yakın akrabanız bu rahatsızlıklardan birisine sahip ise siz yada bebeğinizde bu rahatsızlıklardan birine sahip olma olasılığı artar. Aile öyküsü siz yada eşinizin doğuştan bir sağlık sorununuz olup olmadığını ortaya koyabilir. Doktorunuz siz yada eşinizin doğumsal rahatsızlık, gelişimsel anormallikler, diyabet yada epilepsiya sahip olup olmadığınızı soracaktır. Ayrıca doktorunuz siz yada eşinizin etnik kökenini ve daha önce gebeliğiniz var ise o gebelikte oluşan komplikasyonları sorup bilgi alabilir.
Gebelik öncesi dönem kalıtsal rahatsızlıkları belirlemek için ideal dönemdir. Gebelik öncesi genetik danışma çok çeşitli seçenekleri değerlendirmenizi ve karar vermek için daha fazla zamana sahip olmanızı sağlar. Bu genetik danışma sonucunda eğer kalıtsal bozukluğu bebeğinize geçirme riskinin yüksek ise çocuk doğurmak istemeyebilirsiniz. Evlatlık edinme ya da başkasının yumurta yada spermini kullanarak tüp bebeğe karar verebilirsiniz. Diğer bir seçenek ise siz yada eşiniz tüp bebeğe karar verirse bu esnada genetik rahatsızlığın tespiti için preimplantasyon genetik tanı denilen diğer bir işleme karar verebilirsiniz.
İlaçlar ve gıda takviyeleri
Bitkisel takviye vitaminler veya eczane dışında satılabilen ilaçlar bebeğinize zararlı olabilir ve gebe iken kesinlikle alınmamalıdır. İsotretinoin isimli ilaç çok ileri düzey akne tedavisinde kullanılır ve gebelikte bilerek yada bilmeyerek kullanılırsa bebeklerde ciddi doğumsal defektlere yol açabilir. Sadece gıda amaçlı olan besin takviyeleri dahi zararlı olabilir. Yüksek doz A vitamini içeren multivitaminlerin gebelikte alındığında ciddi doğumsal defektlere yol açtığı gösterilmiştir.
Diğer ilaçlar için ise gebelikte zararlı olup olmadığına dair yeterli kanıt olmayabilir. İlaç çalışmaları sadece hayvanlar üzerinde yapılmış olabilir ve yeterli kanıt olmayabilir.
Doktorunuza mutlaka kullanmakta olduğunuz tüm ilaçları söylemelisiniz. Daha da iyisi gebelik öncesi doktor vizitinde ilaç şişelerini doktorunuza götürmenizdir. Gebe kalmadan önce bazı ilaçları kesmeniz yada daha başka bir grup ilaca geçmeniz gerekebilir. Kullanmış olduğunuz ilaçları doktorunuza danışmadan kesmemelisiniz. Bazı ilaçlar doğumsal defekt riskini artırabilmesine rağmen bu ilaçları kullanmanızın sağlayacağı yarar bebeğinize zarardan daha fazladır.
Daha önceki gebelikler
Gebelik öncesi doktor vizitinde doktorunuz daha önceki gebelikleriniz ile ilgili bilgileri size sorabilir. Daha önceki gebelikler ve eğer var ise ortaya çıkmış problemleri sorabilir. Önceki gebelikte ortaya çıkan bazı problemler bir sonraki gebelikte gebeliğin ilerleyen dönemlerinde de tekrarlayıp ortaya çıkabilir. Bu problemler arasında erken doğum, kan basıncı yüksekliği, preeklampsi(gebelik tansiyonu) ve gestasyonal diyabet(gebelik şekeri) sayılabilir. Daha önceki gebelikte bu problemlerden birinin olmuş olması bir sonraki gebelikte bunun tekrar oluşacağı anlamına gelmez. Özellikle gebelikten önce ve gebelik boyunca düzgün takip ve gözetim ile tekrarlama riski azaltılabilir.
Daha önceden düşük yada anne karnında bebeği ölen bayanlar sıklıkla bunun bir sonraki gebelikte de tekrarlayacağından korkmaktadırlar. Bununla beraber daha önce düşük yapmış olan çoğu bayan normal bir gebelik seyri geçirip sağlıklı bir bebeğe sahip olmaktadırlar. Ancak yeni bir gebeliğe hazırlanmak için bu bayanlara fiziksel ve duygusal olarak iyileşme için zaman verilmelidir.
Yaşam Şekli
Gebelik öncesi dönem gebeliğe hazırlanmak için sağlığınızı daha iyi seviyeye çıkarabileceğiniz ideal bir dönemdir. Bu zamanı iyi kullanıp yaşamınızda gerekli değişiklikleri yaparak hem siz hem de bebeğinizin sağlığını güvence altına almak yapabileceğiniz en iyi hareket tarzıdır.
Diyet
Dengeli beslenme hayatın her döneminde önemlidir ancak gebelik sırasında hayati öneme haizdir. Yenilen yiyecekler bebeğinizin enerji ve temel besin kaynağıdır. Bebeğiniz gelişip büyüdükçe daha fazla kalori ve besin maddelerine ihtiyaç duyar. Gebelikten önce sağlıklı besinler aldığınız taktirde siz ve bebeğiniz için gerekli olan besin maddelerinin gebelikten önce vücudta depolanmış olur.
Doktorunuz gebelikten önce aşağıdaki soruları size sorabilir bu yüzden doktor kontrolü esnasında bu sorulara hazırlıklı olmalısınız:
1-Vejeteryan olup olmadığınız ,eğer vejeteryan iseniz süt ürünlerini tüketip tüketmediğinizi
2-Herhangi bir besin alerjinizin olup olmadığınızı
3-Süt ve süt ürünlerinin sindirimi ile ilgili bir probleminiz olup olmadığını
4-Aşırı kilolu olup olmadığınız
5-Düşük kilolu olup olmadığınızı
6-Yemek yeme ile ilgili olarak anorexia nervoza yada (iştahsızlık),bulimia(kusma) gibi rahatsızlığınızın olup olmadığını sorabilir.
Sağlıklı beslenme planması
Dengeli beslenme sağlığın iyi olması için temel bir göstergedir. Vücudunuz büyüme , hasarlanmış olan dokuların tamiri ve enerji için sürekli olarak besin maddelerinin alınımına ihtiyaç gösterir. Günlük olarak vitamin ,minerallere ne kadar ihtiyacınızın olduğu günlük referans değer olarak adlandırılır. Bu vitamin ve mineral günlük referans değerleri yiyeceklerin yanı sıra besin takviyeleri ile de alınabilmektedir. Bununla birlikte çoğunun yenilen gıdalardan alınması tavsiye edilmektedir.
Aşağıdaki 5 çeşit besin gruplarının her birinden yeteri oranda alınmalıdır.
1-Tahıl ürünleri
2-Sebzeler
3-Meyveler
4-Protein yiyecekler
5-Süt ürünleri
Vitamin takviyeleri
Vücuda gerekli olan vitamin ve minerallerin çoğunun yenilen yiyeceklerle alınmasının tavsiye edilmesine rağmen gebelik öncesi uygun bir vitamin takviyesi almak iyi bir fikirdir. Bu grup vitamin hapları reçetesiz olarak satılmaktadır. Bu vitaminler vücut için gerekli olan A,C,D ve folik asit türü vitaminler ile demir ,çinko ve bakır gibi mineralleri içermelidir. Eğer gebe kalmayı düşünüyor iseniz gebelik öncesi dönemde alınan vitaminler tüm gerekli vitamin ve minerallerin alımını sağlar. Bu özellikle gebelikte özellikle aşırı,bulantı, kusma gibi durumlarda yiyeceklerin ağızdan alınamadığı durumlarda önemlidir.Gebelik öncesi doktor kontrolünde doktorunuza özellikle hangi vitamin hapını kullandığınızı söylemelisiniz çünkü bazı vitaminler(A vitamini gibi) yüksek dozlarda alındığında bebek için zararlı olabilmektedir.
Folik asit
Folik asit B grubundan bir vitamin olup gebelik öncesi ve gebeliğin ilk aylarında alındığında bebekte nöral tüp defektlerinin önlenmesine yardımcı olur. Tüm kadınlar gebelik planlamasa bile günlük olarak yaklaşık 400 mikrogram folik asit almalıdır. Gebelikten önce folik asit almak, plansız bir gebelik olduğunda yada birkaç hafta geçtiği halde gebe olduğunuzun farkına varılmadığı durumlarda önemli olmaktadır.Folik asitin pek çok yiyecekte bulunması ve ekmek,tahıl ve makarna gibi pek çok yiyeceğe katkı olarak konulmasına rağmen yiyeceklerle günlük vücuda gereken miktarının alınması zordur. Bu nedenle doktorlar hastalara folik asit içeren vitamin alınmasını önermelidirler. Çoğu gebelik öncesi alınan vitamin 600 ila 800 mikrogram arası folik asit içermektedir.
Eğer daha önceden nöral tüp defektli çocuk sahibi iseniz, günlük olarak 4 mg folik asit alımı önerilmektedir. Bu doz günlük normal alınması gereken dozun 10 katıdır. Bu gebelikten 1 ay önce alınmaya başlanmalı ve gebeliğin ilk 3 ayında da devam etmelidir. Bu yüksek doz folik asit diğer vitaminlerden ayrı olarak tüketilmelidir. Bu diğer multivitaminlerin folik asitin yüksek dozda alınabilmesi için yüksek dozda kullanılmasını önleyecektir.
Demir
Demir vücut tarafından doku ve organlara oksijen taşıyan kırmızı kan hücreleri yapımı için kullanılır. Gebelik esnasında bebeğe daha fazla oksijen taşıyabilmek için vücut daha fazla kan yapar. Bu ekstra ihtiyacı karşılamak için gebeliğe vücutta yeterli demir deposuna sahip olarak başlamak gerekir. Yeterli demir almamak bazı kadınlar için problem olabilir. Gebelikten önce heme demiri olarak adlandırılan demir çeşiti içeren gıdalar almaya çalışılmalıdır. Heme demiri kırmızı et tavuk ve balık gibi gıdalarda bulunur. Bu demir çeşiti vücut tarafından daha kolay absorbe edilebilir. Demir aynı zamanda C vitamini içeren trunçgiller sınıfından meyvelerin suyu ile alınırsa daha kolay emilir. Kan testleri vücüdunuzda demirin düşük olduğunu gösteriyorsa demir içeren preparatlar alınması tavsiye edilir. Eğer prenatal vitamin alıyor iseniz fazladan demir preparatı sadece doktor tarafından gerekli görülürse alınmalıdır. Aşırı demir alımı zararlı olabilir.
Kilo
Kilonuzun gebelik öncesi ve gebelik sırasında normal sınırlarda tutulması sizin ve bebeğinizin sağlığı için önemlidir. Gebe kalabilme ile ilgili problemler kilolu bayanlar fazla kilolarını verdiklerinde yada düşük kilolu bayanlar gerekli kiloları aldıklarında düzelebilmektedir. Kilonuzu değerlendirmeSağlıklı kalmak için boyunuza göre ideal olarak belirlenen kiloda kalmalısınız. Kişinin vücut kitle indeksi (BMI) kişinin boy ve kilosuna göre hesaplanır ve kişinin normal ,kilolu yada düşük kilolu olduğunu değerlendirmek için kullanılır.Vücut kitle indeksi 18,5 dan küçük olanlar düşük kilolu,18,5-24,9 arası normal kilolu,25-29,9 arası aşırı kilolu ,30 ve üzeri ise obez olarak değerlendirilir. (BMI indeksi internetten belirli sitelerden hesaplanabilir) |
.
Eğer kilolu yada obez iseniz
Obezite tüm dünyada önemli bir sağlık sorunudur. Yaklaşık olarak ABD gibi gelişmiş ülkelerde nüfusun ¼ ü obezdir. Gebelikte aşırı kilo tansiyon yüksekliği, preeklampsi(gebelik tansiyonu), erken doğum, gestasyonel diyabet gibi çeşitli gebelik ve doğum komplikasyonlarına yol açabilmektedir. Aşırı kilo aynı zamanda makrozomi denilen bebeğin normalden iri olup doğum esnasında hasar görmesine ve sezaryen gerekebilmesine yol açar. Aşırı kilolu olma nöral tüp defektleri gibi doğumsal defektlerin riskinin artmasına yol açar. Aşırı kilolu olmak doktorunuzun ultrason ile bebeğinizin değerlendirmesini zorlaştırır ve bebeğinizin kalp atışlarının zor duyulmasına neden olur.
Kilolu yada obez iseniz diyet yaparak gebelikten önce kilo vermelisiniz. Kilo verebilmek için alınan kaloriden daha fazla kalori tüketilmelidir. Sağlıklı kiloyu idame ettirmek için günlük yiyecekler ile alınan kalorinin fiziksel aktivite ile kullanılan kalori ile dengelenmesi gerekir. Aşağıdaki rehberde güvenilir ve etkili kilo kaybı için tavsiyeler sıralanmaktadır.
1- Kilo vermek için en iyi yol beslenmenizde çok az değişiklik yaparak fiziksel olarak daha aktif olmaktır.
2-Yiyecekler ile almış olduğunuz kalorileri azaltmak ilk adımdır.
3-Kilo vermek için haftada toplam 150 dakikalık orta derecede fiziksel aktivite (günlük 20 dakikadan biraz fazla) veya haftalık 75 dakika yoğun egzersiz (günlük 10 dakika) tavsiye edilmektedir. Çoğu kişi günlük olarak 60-90 dakikalık orta derecede egzersiz yaparak kilo vermektedir.Bir anda bu derece yoğun egzersiz yapılamayabilir.Kademeli olarak haftada 3 gün olacak şekilde günlük 20-30 dakikalık egzersiz şeklinde başlanabilir. Aynı zamanda sağlıklı yiyecekler yiyerek kilo verebilmek için diyetisyene başvurulabilir. .
Gebe olmayan kadınlar için hedef kalp hızı değerleriKalp hızınızı kontrol etmek için bileğinize parmağınızı koyarak kalp atışınızı egzersizden bittikten sonra 10 saniye sayınız,bunu 6 ile çarparak dakikada kalbinizin atış hızını hesaplayabilirsiniz.Hedeflenen kalp atım hızını ve kalp atınızı bulunuz.Hedeflenen kalp atım hızını aşmak güvenilir olmayabilir.Aşağıdaki tablodan yaşınıza en uygun değerleri bulunuz. |
||
| Yaş
(Yıllar) |
Hedef Kalp Atım Hızı
(Dakikada atım sayısı) |
Maksimum kalp atım hızı
(Dakikada atım sayısı) |
| 20 | 100–170 | 200 |
| 25 | 98–166 | 195 |
| 30 | 95–162 | 190 |
| 35 | 93–157 | 185 |
| 40 | 90–153 | 180 |
| 45 | 88–149 | 175 |
| 50 | 85–145 | 170 |
| 55 | 83–140 | 165 |
| 60 | 80–136 | 160 |
| 65 | 78–132 | 155 |
| 70 | 75–128 | 150 |
Eğer diyet ve egzersiz ile kilo veremiyorsanız ve vücut kitle indeksiniz 30 ve daha yüksek ise doktorunuz kilo vermek için ilaç önerebilir. Eğer vücut kitle indeksiniz 40 üzeri yada 35-39 arasında olup major sağlık sorunlarınız var ise kilo vermek için kilo verme ameliyatları da bir seçenektir.
Çoğu kadın için obezite cerrahisi ameliyatları gebeliğe zarar vermemektedir. Bazı kadınlarda ise cerrahiye bağlı bazı komplikasyonlar gebeliği etkileyebilmektedir. Bu komplikasyonlar arasında vitamin eksiklikleri, anemi, bulantı ve kusma ve yemek yeme zorluğu sayılabilir. Doktorunuz gebelik boyunca bu komplikasyonların olup olmadığını takip etmelidir. Sonuç olarak obezite cerrahisi yapılan hastalarda yapılmayanlara göre gebelik şekeri yada kan basıncı yüksekliği gibi belirli problemlerle karşılaşma sıklığı daha azdır. Obezite cerrahisi ayrıca doğum eylemi üzerinde de zararlı bir etkiye sahip değildir.
Eğer obezite cerrahisi düşünüyor iseniz veya operasyon daha önceden yapıldı ise, gebeliği kilo kaybının en hızlı olduğu operasyon sonrası 12 ila 24 ay ertelemelidir. Operasyon öncesi ovulasyon(yumurtlama) ile ilgili problemler yada adet düzensizliği var ise obezite cerrahisinden sonra kilo kaybı ile birlikte bu durumlar hızlı bir şekilde kendi kendine düzelebilir. Bu ihtimalin olabileceğinin farkında olunmalıdır, çünkü gebe kalma ihtimalinde artma istenmeyen gebeliklere yol açabilecektir.Aynı zamanda mide bypass ameliyatı geçirdi iseniz bu vücudunuzda doğum kontrol hapı gibi ilaçların emilimini etkileyebilir. Bu nedenle başka bir kontraseptif seçeneğin düşünülmesi gerekebilir.
Eğer düşük kilolu iseniz
Gebelikte çok düşük kilolu olmakta risklidir. Düşük kilolu olmak gebelikte düşük kilolu bebek doğurma riskini artırır. Düşük kilolu bebeklerin doğum esnasında ve doğum sonrasında çeşitli problemler ile karşılaşma riski artmıştır. Doktorunuz yada gerekirse diyetisyeniniz size kilo alımı için en iyi yolu tavsiye edecektir.
Egzersiz
Sağlıklı olmak için hayat boyunca egzersiz yapmak gerekir. Gebelik boyunca yapabileceğiniz egzersiz çeşiti ve miktarı sağlık durumunuza ve gebelikten önceki aktif yaşam sürüp sürmemenize bağlıdır.
En iyisi egzersiz programına gebe kalmadan önce başlamaktır. Eğer egzersize hemen başlamış iseniz hedeflerinize karar veriniz ;kalp yada akciğer fonksiyonunuzu mu? , kaslarınızı mı? güçlendirmek yada her ikisini mi ? geliştirmeyi hedefliyorsunuz. Daha sonrasında ise bu hedeflere ulaşmanızı sağlayacak egzersizleri seçmelisiniz. Egzersize en iyi başlama yolu daha önceden yapmış olduğunuz yüzme,yürüme ve bisiklet sürme gibi sporlardır. Eğer aşırı egzersize alışık değil iseniz öncesinde doktorunuz ile görüşün ve egzersize kademeli olacak şekilde yavaş olarak başlayın. Hedef kalp atım hızınız ne kadar yoğun egzersiz yaptığınız hakkında iyi bir rehber olacaktır.
Kötü Madde Alışkanlıkları
Gebelikte kötü madde kullanımı gebelikte başta gelen problemlerdendir. Gebelikte sigara, alkol ve ilaç kullanımı bebeğinizin sağlığı üzerinde zararlı etkilere yol açacaktır. Eğer sigara içiyor ,alkol alıyor ve zararlı madde kullanıyor iseniz gebelik bu alışkanların bırakılması için en uygun zamandır. Çoğu kadın günü geçene yada üst üste 2 kez adet olmamasına rağmen gebe kaldıklarını bilememektedir. Hamileleğin ilk dönemi bebeğin zararlı etkilere maruz kalma
ihtimalinin en yüksek olduğu önemdir. Bu maddelerin kullanımının gebelikten önce bırakılması gebeliğin erken döneminde oluşabilen bazı doğumsal defektlerin azaltılması yada tamamen ortadan kaldırılmasını sağlayabilir..
Erkek eşte aynı zamanda bu zararlı maddelerin kullanımını bırakmalıdır. Eğer eşiniz sigara içip, alkol alıyor ve madde bağımlılığı var ise bu onun da bebek sahibi olma ihtimalini azaltır, spermlerine zarar verir ve doğmamış bebek üzerinde zararlı etkilere neden olur. Sigara dumanındaki maddelere pasif olarak maruz kalma bebeğiniz toksik maddelere maruz kalmasına yol açar.Pasif sigara içiciliğinin ani infant ölümleri ile ilişkili olduğu gösterilmiştir.
Zararlı alışkanlıkların bırakılması sabır ve destek gerektirir. Yardım istemekten utanmayın yada korkmayın. Doktorunuz bu konuda size yol gösterebilir ve sizi destek gruplarına yönlendirebilir.
Çevre Şartları
Ev yada iş ortamında bulunan bazı maddeler kadınların gebe kalmasını zorlaştırabilir yada anne karnındaki bebeğe zararlı olabilir. Eğer gebe kalmayı planlıyor iseniz ev ve iş ortamını dikkatli şekilde zararlı maddeler açısından analiz etmelisiniz. Ev ve bahçenizde kullanmış olduğunuz kimyasal maddeleri dikkatli olarak inceleyin. Cam boyama işçiliği yada karanlık oda çalışmaları gibi bazı hobiler zararlı maddelere maruz kalmanıza neden olabilir. İş ortamınızda kurşun yada civa gibi toksik maddeler yada pestisit ,solvent ya da radyasyon olup olmadığını işvereninize sorunuz. Zararlı madde ile maruz kalma oranını doktorunuz yada iş yeri hekimi ile konuşunuz. Eğer zararlı maddeler ile düzenli olarak temas halinde iseniz bu maddelerden uzak durmak için gerekli tedbirler alınmalıdır.
Radyasyon gözle görünmez dalgalar ile taşınan bir enerji çeşiti olup bazı tıbbi ve endüstriyel mesleklerde kullanılmaktadır. Radyasyon aynı zamanda hastalıkların teşhisine yardımcı olan röntgende kullanılmaktadır. Akciğer filmi yada diş filmin çekmede kullanılan radyasyon dozları fertiliteyi etkilememekte ve anne karnındaki bebeğe zarar vermemektedir. Bununla birlikte eğer röntgen filmi çekilmesi gerekiyor ise mümkün olduğunca vücudun radyasyondan alınımından kaçınılmalı ve karın bölgesine radyasyondan koruyucu kurşun yelekler giyilmelidir. Kanser gibi hastalıkları tedavi etmede kullanılan radyasyon dozu yüksek olup gebelikte zararlı olabilir.
Ev ortamı aile içi şiddet nedeni ile zararlı olabilir. Aile içi şiddete maruz kalıyor iseniz bu size ve çocuklarınıza zarar verebilir. Eğer eş tarafından şiddete maruz kalıyor iseniz gebelik öncesi vizite doktorunuza bundan bahsetmeli ve yardım istemelisiniz.
Enfeksiyonlar
Gebelikte belirli enfeksiyonlar anne karnındaki bebekte ciddi doğumsal defektlere ya da hastalıklara neden olabilir. Bu enfeksiyonların bazıları uygun aşılama ile önlenebilir. Gebe kalmadan önce yaş grubunuza uygun aşıları yaptırmalısınız. Canlı aşı olarak nitelendirilen bazı aşıların yapılması gebelikte güvenli değildir. Bu aşılarda canlı virüsler zayıflatılarak hastalıklara yol açmaması sağlanır. Canlı aşılar arasında kızıl-kızamık-kızamıkçık yada grip aşısı ve suçiçeği aşısı sayılabilir. Eğer bu aşılar gerekiyor ise en az gebe kalmadan 1 ay önce yaptırılmalıdır. Bu dönemde doğum kontrol yöntemi kullanmaya devam edin. Eğer ülkeniz dışında başka bir ülkeye seyahat planınız var ise ve bu ülkede enfeksiyona yakalanma ihtimaliniz yüksek ise diğer aşılara ihtiyaç duyabilirsiniz.
Cansız virüslerden elde edilen aşıların gebelikte kullanımı güvenlidir. Gebelikte gripal enfeksiyon geçirmek ciddi problemlere yol açabilir. Gebelik esnasında zararlı olabilen diğer enfeksiyonlar cinsel yolla bulaşan hastalıklardır. Bu enfeksiyonlar gebe kalmanızı etkileyebilir ve anne karnındaki bebeğinize bulaşarak bebeğinize zarar verebilir. Aşağıdakiler en sık rastlanan cinsel yola bulaşan hastalıklardır .
- Klamidya
- Gonore
- Genital herpes
- Papillom virüsü
- Trichomoniasis
- Hepatitis B virüsü
- Sifiliz
- HIV virüsü
Düzenli olarak prezervatif kullanmak cinsel yolla bulaşan hastalık kapma riskinizi azaltacaktır. Prezervatif kullanmayan kadınların eğer partnerinde bu enfeksiyon var ise bu hastalığı kapma riski yüksektir. Herpes, AIDS ve Hepatit B enfeksiyonunun bilinen tedavisi yoktur. Çoğu cinsel yolla bulaşan hastalığın erken dönemde bulgusu yoktur.
AIDS virüsü ile enfekte olmadığını bilseniz bile gebelik öncesi mutlaka virüs yönünden mutlaka test yaptırmalısınız. Erken dönemde cinsel yolla bulaşan hastalık tespit edilir ve tedavi edilirse hastalığa bağlı uzun dönemdeki riskler azaltılabilir. Eğer gebelik döneminde enfeksiyon tespit edilir ise bebeğin enfekte olarak zarar görmesini engelleyecek tedbirler alınmalıdır.
İleri yaş gebelikleri
Daha önceki dönemlere göre günümüzde kariyer vb nedenler ile bayanlar daha geç yaşlarda anne olmaktadırlar.Yaşlı anneler sıklıkla yaşları nedeni ile gebe kalabilme şansını azalabileceği ve bebeğin sağlıksızolmasından endişe etmektedirler. Gebeliğin artık güvenilir olmadığı bir üst yaş sınırı yoktur. 35 yaşından büyük bayanlarda iyi bir gebelik öncesi bakım ve gebelikte iyi takip ile problemsiz gebelik geçirme ve sağlıklı bebeğe sahip olma şansı yüksektir.
İleri yaştaki kadınlar genç yaştaki kadınlarda olmayan aşağıdaki endişeleri taşımaktadırlar.
İnfertilite Kadınlarda gebe kalabilme şansı 30 lu yaşların başından itibaren azalmaya başlar. Bu yaşlardan itibaren gebe kalabilmeleri zorlaşır. İnfertilite genel olarak 1 yıl korunmasız ilişkiye rağmen gebe kalamamak olarak tanımlanır. Bununla beraber eğer 35 yaş ve üzerinde iseniz infertilite değerlendirmesine daha erken başlanmasını isteyebilirsiniz. İnfertilite değerlendirmesinde gebeliğin oluşmaması her iki eşten kaynaklı olabilir, bu nedenle her ikisinin de değerlendirilmesi gerekir.Bazı kadınlarda infertiliteye yol açan neden bulunursa tedavi şansı olabilmektedir.
Tıbbi ve obstetrik problemler Bayanların yaşı ilerlediğinde tansiyon yüksekliği ve diyabet gibi hastalıkların sıklığı artmaktadır. Gebelik vücuda ekstra yük yüklediğinden dolayı bu problemleri olan kadınlarda komplikasyon riski artmaktadır.Bu kadınlar daha sık doktora başvurma,özel testlere ve doğum öncesi hastanede yatmaya ve doğum esnasında özel bakıma ihtiyaç gerektirebilir.
Doğumsal defektler. Bebekte kromozomlar ile ilgili doğumsal defektlerin sıklığı anne yaşı ile birlikte artmaktadır. Örneğin Down sendromu riski 30 yaşında 1000 de 1 iken, 35 yaşında bu risk 400 de 1 dir. Bebekte belirli doğumsal defektlerin olup olmadığını değerlendirmek için tarama testleri yapılabilir. Belirli doğumsal defektlerin tespiti için teşhis amaçlı testlerde mevcuttur.
Eğer 30 ya da 40 lı yaşlarda iseniz ve gebelik planlıyor iseniz gebelik öncesi muayenede gebelikte belirli problemlerin oluşması açısından riske sahip olup olmadığınız tespit edilebilir.Gebelikten önce bu durumun tespiti ve tedavisi size ve bebeğinize olabilecek risklerin azaltılmasına yardımcı olacaktır.
Gebelik bakımının planlaması
Gebelik boyunca takip ve doğumunuzu yaptıracak doktorunuzu belirlemeniz en önemli seçimlerden birisidir. Aile hekiminize danışarak onun tavsiyesini almanız ve çevrenizde daha önce doğum yapmış bayanların fikirlerini dikkate alarak bu seçimi yapmanız önemlidir.
Mutlu KİLCİLER
Kadın Hastalıkları ve Doğum
www.mutlukilciler.com