İNFERTİLİTE DEĞERLENDİRİLMESİ
İNFERTİLİTE DEĞERLENDİRİLMESİ
EĞER GEBE KALMAYA ÇALIŞIYORSANIZ VE GEBE KALAMAMA SORUNU YAŞIYORSANIZ SİZ VE EŞİNİZ İNFERTİLİTE DEĞERLENDİRMESİNE İHTİYAÇ GÖSTEREBİLİR. İNFERTİLİTE DEĞERLENDİRMESİ ESNASINDA YAPILAN MUAYENE VE TESTLER İLE SİZİN YA DA EŞİNİZDEN KAYNAKLI GEBE KALAMAMA NEDENİ BULUNMAYA ÇALIŞILIR.
BU REHBERDE,
1-GEBELİK NASIL OLUŞUR.
2–İNFERTİLİTE NEDENLERİ
3- NE ZAMAN İNFERTİLİTE ARAŞTIRMASI YAPMAK GEREKİR.
4- DOKTOR İLE İLK MUAYENE
5-İNFERTİLİTE TESTLERİ
6- DİĞER AŞAMALAR İNCELENMEKTEDİR.
GEBELİK NASIL OLUŞUR:
PUBERTEDE OVERLER(YUMURTALIKLAR) ÇOK SAYIDA YUMURTA İÇERMEKTEDİR. BU YUMURTALAR FOLİKÜLLER İÇERSİNDE BULUNMAKTADIR. HER ADET DÖNEMİNDE AZ SAYIDA YUMURTA BÜYÜMEYE BAŞLAR. BU YUMURTALARDAN BİR TANESİ GELİŞİM SÜRECİNİ TAMAMLAR VE YUMURTALIKLARDAN SALINIR. BUNA OVULASYON DENİR.
OVULASYON BİR SONRAKİ ADET DÖNEMİNDEN 14 GÜN ÖNCE OLUŞUR. EĞER EDET DÖNEMİNİZ 28 GÜN İSE OVULASYON ADETİN İLK GÜNÜ BİRİNCİ GÜN KABUL EDİLİRSE 13 İLA 15. GÜNLER ARASINDA OLUŞMAKTADIR. YUMURTA SALINDIKTAN SONRA TÜPLERE(TUBA UTERİNA) GİRER.
SPERM TESTİSLERDE YAPILMAKTADIR. CİNSEL İLİŞKİ SONRASINDA SEMEN VAJENE BOŞALIR. SEMEN SPERMİ TAŞIYAN SIVIDIR.
SPERM KADININ SERVİKSİ VASITASI İLE GEÇEREK TÜPLERE ULAŞIR VE BURADA YUMURTA İLE KARŞILAŞIP DÖLLENİR. BİRLEŞEN SPERM VE YUMURTADAN TEK HÜCRE OLUŞUR VE BU HÜCRE BÖLÜNEREK 2 DAHA SONRA 4 TANE OLUP BU BÖLÜNME DEVAM EDER. HIZLI BİR ŞEKİLDE BÖLÜNEN HÜCRE YUMAĞI FALLOP TÜPLERİNDEN GEÇEREK UTERUSA(RAHİME) ULAŞIR. YAKLAŞIK DÖLLENMEDEN 7 GÜN SONRA UTERUS DUVARINA YERLEŞEREK GEBELİK OLUŞUR.
BU OLAYLAR ESNASINDA HORMONLAR ÖNEMLİ ROL OYNAMAKTADIR. KADINLARDA ÖSTROJEN VE PROGESTERON HORMONLARI ADET DÖNEMİNİ DÜZENLER. FSH DENEN HORMON FOLİKÜLLERİN BÜYÜMEYE BAŞLAMASINI SAĞLAR. LH HORMONU İSE OVULASYON (YUMURTLAMAYI) SAĞLAR. ERKEKTE İSE TESTESTERON SPERM ÜRETİMİ İÇİN GEREKLİDİR. GEBELİKTE DİĞER HORMONLARDA SALINMAKTADIR. BU OLAYLARIN HERHANGİ BİRİSİNDE PROBLEM ORTAYA ÇIKARSA İNFERTİLİTE ORTAYA ÇIKABİLİR.
İNFERTİLİTE NEDENLERİ:
İNFERTİLİTE ÇOK ÇEŞİTLİ NEDENLERDEN KAYNAKLANABİLMEKTEDİR. KADINA BAĞLI FAKTÖRLER YAKLAŞIK OLARAK 1/3 ÜNÜ OLUŞTURMAKTA , ERKEĞE AİT OLANLAR DA AYNI ŞEKİLDE 1/3 ÜNÜ OLUŞTURMAKTADIR. GERİ KALAN İNFERTİLİTE OLGULARINDA İSE HER İKİ EŞE AİT FAKTÖRLERİN BERABER OLMASI DURUMU SÖZ KONUSUDUR. BAZEN TÜM ARAŞTIRMALARA RAĞMEN NEDEN BULUNAMAMAKTA VE BU DURUM AÇIKLANAMAYAN İNFERTİLİTE OLARAK ADLANDIRILMAKTADIR.
KADINA BAĞLI İNFERTİLİTENİN EN SIK NEDENİ DÜZENSİZ OVULASYON (YUMURTLAMA) DIR. ERKEK İNFERTİLİTESİNİN EN SIK NEDENİ SPERMİN YAPILDIĞI VE FONKSİYON GÖSTERDİĞİ TESTİSLERDEKİ PROBLEMLERE BAĞLIDIR.
YAŞ İNFERTİLİTEDE EN ÖNEMLİ FAKTÖRDÜR. 20 İLA 30 YAŞLARI ARASINDAKİ SAĞLIKLI ÇİFTLER HER ADET DÖNEMİNDE ORTALAMA %25-30 ORANINDA GEBE KALMA ŞANSINA SAHİPTİR. BU ORAN 30 YAŞINDAN SONRA DÜŞMEYE BAŞLAMAKTADIR. 37 YAŞINDAN İTİBAREN İSE BELİRGİN OLARAK AZALMAKTADIR. 40 YAŞINDAN SONRA BİR ADET DÖNEMİNDE GEBE KALABİLME ORANI % 10 LARA DÜŞMEKTEDİR. ERKEKLERDEDE YAŞLA BERABER DOĞURGANLIK AZALMAKTADIR. ANCAK TAM OLARAK ÖNGÖRÜLEMEMEKTEDİR.
ERKEK VE KADINDA HAYAT TARZI DA İNFERTİLİTEDE ROL OYNAYABİLİR. KADINDA KİLO AZLIĞI , AŞIRI KİLOLU OLMA , AŞIRI EGZERSİZ İNFERTİLİTEYE YOL AÇABİLİR. ORTA YADA AŞIRI DÜZEYDE ALKOL ALIMI VE SİGARA İÇİMİ ERKEK VE KADIN İNFERTİLİTESİNDE SORUMLU FAKTÖRLER OLABİLİR.
KADINLARDA DİĞER FAKTÖRLER ÜREME ORGANLARI VEYA HORMONLARDAKİ BOZUKLUKLAR OLUŞTURMAKTADIR. TUBALARDA SKAR DOKUSU YADA TIKANIKLIK İNFERTİLİTE NEDENİ OLABİLİR. BU DURUM DAHA ÖNCEDEN GEÇİRİLMİŞ AMELİYAT, CİNSEL YOLLA BULAŞAN HASTALIKLAR VEYA ENDOMETRİOZİSE BAĞLI OLABİLİR. TROİD BEZİ VEYA HİPOFİZ BEZİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER İNFERTİLİTEYE KATKIDA BULUNAN FAKTÖRLER OLABİLİR.
ERKEKLERDE TESTİSLERDE SPERMLERİ İLETEN KANALLARDAKİ DARLIKLAR İNFERTİLİTE NEDENİ OLABİLİR. SİGARA İÇİMİ , AŞIRI ALKOL VE UYUŞTURUCU KULLANIMI SPERM SAYI VE HAREKETLERİNİ DÜŞÜREBİLMEKTEDİR.
İNFERTİLİTE ARAŞTIRMASINI NE ZAMAN YAPMAK GEREKİR:
İNFERTİLİTE ARAŞTIRMASI VE TEDAVİSİ AŞAĞIDAKİ DURUMLARDA ÖNERİLMEKTEDİR.
1– 12 AY BOYUNCA DOĞUM KONTROLÜ UYGULANMAMASI RAĞMEN GEBE KALINAMAMASI
2-35 YAŞ ÜSTÜ İSENİZ VE VE KORUNMASIZ İLİŞKİYE RAĞMEN 6 AY SONUNDA HAMİLE KALINAMAMIŞSA
3- 40 YAŞ ÜZERİ VE KORUNMASIZ İLİŞKİYE RAĞMEN 6 AY SONUNDA GEBE KALINAMIYORSA.
4-ADET DÜZENSİZLİĞİ MEVCUT İSE (ADET OLAMAMA)
5-SİZ VE EŞİNİZİN BİLİNEN DOĞURGANLIK(FERTİLİTE) PROBLEMİ VARSA
SİZİ DİNLEYEBİLEN VE SİZİ RAHAT HİSSETTİREN DOKTOR BULMAK ÖNEMLİDİR.
DOKTOR İLE İLK VİZİT :
İNFERTİLİTE UZMANI DOKTOR İLE İLK VİZİTTE DETAYLI ANAMNEZ VE FİZİK MUAYENE YAPILMALIDIR. ANAMNEZ ESNASINDA DOKTOR TARAFINDAN ADET DÜZENİ ANORMAL VAJİNAL KANAMA VE AKINTI , PELVİK AĞRI VE TROİD HASTALIKLARI GİBİ ÜREME SİSTEMİNİ ETKİLEYEBİLECEK RAHATSIZLIKLAR SORGULANABİLECEKTİR. SİZ VE EŞİNİZE AŞAĞIDA HUSUSLAR KONUSUNDA SORULAR SORULABİLECEKTİR.
* KULLANMIŞ OLDUĞUNUZ İLAÇLAR
* HASTALIKLAR , CİNSEL YOLLA BULAŞAN VE DAHA ÖNCE GEÇİRİLMİŞ AMELİYAT ÖYKÜSÜ
* AİLEDE DOĞUMSAL DEFEKT ÖYKÜSÜ
* DAHA ÖNCEKİ GEBELİKLERİNİZ VE SONUÇLARI.
* ALKOL , SİGARA VE UYUŞTURUCU MADDE ALIŞKANLIĞI
* MESLEK
AYRICA SİZ VE EŞİNİZE CİNSEL İLİŞKİ İLE İLGİLİ OLARAK AŞAĞIDA SORULAR YÖNELTİLEBİLİR.
* KULLANMIŞ OLDUĞUNUZ DOĞUM KONTROL YÖNTEMLERİ
* NE KADAR ZAMANDIR GEBE KALMAYA ÇALIŞIYORSUNUZ.
* HANGİ SIKLIKTA İLİŞKİYE GİRİYORSUNUZ VE ZORLUK YAŞIYORMUSUNUZ.
* İLİŞKİ ÖNCESİNDE KAYGANLAŞTIRICI KULLANIYORMUSUNUZ.
* DAHA ÖNCEKİ CİNSEL BERABERLİKLER
İNFERTİLİTE STRESLİ BİR DURUM OLUP SİZ VE DOKTORUNUZ STRESLE BAŞETME KONUSUNDA KONUŞUP ÇÖZÜM BULMAYA ÇALIŞMALISINIZ. BU ESNADA ENDİŞELER MUTLAKA DİLE GETİRİLMELİDİR.
İNFERTİLİTE TESTLERİ
İNFERTİLİTE TESTLERİ LABORATUVAR TETKİKLERİ , GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ VE BELİRLİ İŞLEMLERDİR. GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ VE İŞLEMLERİ ÜREME ORGANLARINA BAKILIP PROBLEMLER TESPİT EDİLMEYE ÇALIŞILIR. LABORATUVAR TESTLERİ SIKLIKLA KAN ÖRNEKLERİNİN ALINMASI, SPERM ÖRNEKLERİNİN İNCELENMESİNİ İÇERİR. ÇOĞU HASTADA İNFERTİLİTE DEĞERLENDİRİLMESİ BİR İKİ ADET DÖNEMİNDE TAMAMLANABİLMEKTEDİR. .
ERKEKLERDE İLK YAPILMASI GEREKEN TEMEL TESTLER
ERKEKLERDE YAPILAN TESTLER SIKLIKLA SPERM ANALİZİNİ İÇERMEKTEDİR. EĞER SPERM TESTLERİ ANORMAL İSE VEYA ERKEĞİN ÖYKÜSÜNDE BAŞKA PROBLEMLER OLDUĞU DÜŞÜNÜLÜYOR İSE DİĞER TESTLER YAPILABİLİR.
SEMEN ANALİZİ– SEMEN ANALİZİ SPERM SAYISI,SPERMLERİN GÖRÜNÜMÜ VE SPERMLERİN HAREKETLERİNİ DEĞERLENDİRMEK İÇİN YAPILIR. SEMEN TESTİ(SPERMİOGRAM) İLE AYNI ZAMANDA ERKEK ÜREME SİSTEMİNDE ENFEKSİYON OLUP OLMADIĞI DEĞERLENDİRİLİR.
SEMEN ANALİZİ BİRDEN FAZLA KEZ YAPILABİLİR. ÖRNEK VERİLMEDEN BİR KAÇ GÜN ÖNCE İLİŞKİYE GİRİLMEMİŞ OLMASI GEREKİR.
KAN TESTLERİ -BU KAN TESTLERİ İLE ERKEK ÜREME SİSTEMİNDEKİ ÜREME HORMONLARININ DÜZEYİ ÖLÇÜLÜR. BU HORMONLARIN FAZLALIĞI YA DA AZLIĞI SPERM YAPIMI YA DA CİNSEL İLİŞKİYE GİRME İSTEĞİ ÜZERİNDE ETKİLİ OLUR.
DİĞER TETKİKLER -EĞER SPERM ANALİZİ YA DA FİZİK MUAYENE PROBLEM DÜŞÜNDÜRÜYORSA DİĞER TESTLER YAPILABİLİR. ÖRNEĞİN SKROTUMUN ULTRASONU TESTİSLERDE PROBLEM OLUP OLMADIĞINI (VARİKOSEL) ARAŞTIRMAK İÇİN YAPILABİLİR.
KADINLARDA İLK YAPILMASI GEREKEN TEMEL TESTLER
GENEL OLARAK KADINLARDA KAN TESTLERİ İLK OLARAK YAPILIR. EĞER NEDEN BULUNAMAZSA DİĞER TESTLER YAPILABİLİR.
İNFERTİLİTEDE SIKLIKLA YAPILAN TESTLER AŞAĞIDAKİ SIRALANMIŞTIR.
1-BAZAL VÜCUT SICAKLIĞININ TAKİBİ(BBT)- BAZAL VÜCUT SICAKLIĞININ TAKİBİ EVDE YAPILABİLİR. KADINLARDA VÜCUT SICAKLIĞI OVULASYON ZAMANINDA ARTIŞ GÖSTERİR VE DAHA SONRAKİ MENSTRÜEL SİKLUS SÜRESİNCE YÜKSEK KALIR. OVULASYONU TAKİP ETMEK İÇİN HER SABAH YATAKTAN KALKAR KALKMAZ AĞIZDAN VÜCUT SICAKLIĞINA BAKILMALIDIR. EN AZ 2 VEYA 3 SİKLUS BOYUNCA TAKİP EDİLMELİDİR. AYLIK VÜCUT SICAKLIĞI TAKİBİ OVULASYONU DOĞRULAYABİLİR ANCAK NE ZAMAN OVULASYON OLACAĞINI ÖNGÖREMEZ. BU YÜZDEN NE ZAMAN İLİŞKİYE GİRİLE CEĞİNİ TAYİN ETMEDE TEK BAŞINA KULLANILMAMALIDIR. BAZI KADINLAR VÜCUT SICAKLIĞINI TAKİP EDERKEN SERVİKAL MUKUS ÖZELLİKLERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLERİDE TAKİP EDERLER. OVULASYONDAN HEMEN ÖNCE KADINLARDA SERVİKAL MUKUS İNCE, KAYGAN VE GERİLEBİLİR ÖZELLİKTEDİR. SERVİKAL MUKUS ÖZELLİKLERİNİN TAKİBİ KADINLARDA EN DOĞURGAN DÖNEMİN DOĞAL OLARAK BELİRLENMESİNDE YARDIMCI OLUR.
2-İDRAR LH TESTİ(OVULASYON BELİRLEME KİTLERİ) – BU TEST İDRARDA LH DÜZEYİNİN ARTIŞINA BAKILARAK OVULASYONUN NE ZAMAN OLACAĞINA VE YA OLDUĞUNU SAPTAMAYI SAĞLAR. LH HORMONU DÜZEYİNDEKİ ARTIŞ YUMURTA SALINIMINA YOL AÇAR. EĞER TEST SONUÇLARI POZİTİF İSE BU 24- 48 SAAT İÇERSİNDE OVULASYON OLACAĞINI GÖSTERİR. BUDA NE ZAMAN İLİŞKİYE GİRİLECEĞİ HAKKINDA FİKİR VERİR.
3-PROGESTERON TESTİ-TAHMİNİ OLARAK BEKLENEN ADET DÖNEMİNDEN 1 HAFTA ÖNCE KAN ÖRNEĞİ ALINIR. PROGESTERON HORMON DÜZEYİNE BAKILIR. DÜZEYDEKİ ARTIŞ OVULASYONUN OLDUĞUNU GÖSTERİR.
4-TROİD FONKSİYON TESTLERİ– TROİD BEZİ İLE İLGİLİ PROBLEMLER İNFERTİLİTE PROBLEMLERİNE YOL AÇABİLİR. EĞER TROİD BEZİ HASTALIĞI YÖNÜNDEN ŞÜPHELENİLİRSE TROİD BEZİNİN NORMAL ÇALIŞIP ÇALIŞMADIĞI AÇISINDAN TROİD BEZİ HORMON DÜZEYLERİNE BAKILABİLİR.
5-PROLAKTİN HORMON TESTİ– KANDA PROLAKTİN HORMON DÜZEYİNİ ÖLÇMEK İÇİN YAPILIR. YÜKSEK PROLAKTİN SEVİYELERİ OVULASYONU ENGELLEYEBİLMEKTEDİR.
6-OVER REZERV TESTLERİ-OVER REZERVİ KISACA KADINLARDAKİ OVER(YUMURTALIKLARDAKİ) YUMURTA SAYISINI NİTELEMEK İÇİN KULLANILAN BİR TERİMDİR. KAN TESTLERİ YUMURTALIKLARDAKİ KALAN YUMURTA SAYISINI TAHMİN ETMEK İÇİN YAPILMAKTADIR.
GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ VE İŞLEMLERİ.
ÇOK ÇEŞİTLİ GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ VE İŞLEMLERİ UTERUS, TÜPLER VE OVERLERDE PROBLEM OLUP OLMADIĞINI TESPİT AMACI İLE YAPILIR. BAZI İŞLEMLER ESNASINDA EĞER PROBLEM BULUNURSA AYNI ANDA TEDAVİDE YAPILABİLİR. GÖRÜNTÜLEME YÖNTEMLERİ ŞİKAYETLERE YA DA DİĞER TEST SONUÇLARINA GÖRE YAPILIR. BAZI TESTLER LOKAL ANESTEZİ İLE VEYA GENEL ANESTEZİ İLE YAPILABİLİR.
KADIN İNFERTİLİTESİNDE SIKLIKLA KULLANILAN TESTLER AŞAĞIDA SIRALANMIŞTIR.
*ULTRASON MUAYENESİ –FOLİKÜLLERDEKİ DEĞİŞİMLERİ GÖZLEYEREK OVULASYONUN NE ZAMAN OLACAĞINI BELİRLEMEYE YARDIMCI OLUR.
*SONOHİSTEROGRAFİ -UTERUS İÇERSİNDEKİ SKAR DOKUSU YADA DİĞER PROBLEMLERİ BELİRLEMEK İÇİN KULLANILAN ÖZEL BİR ULTRASON GÖRÜNTÜLEMESİ İŞLEMİDİR.
*HİSTEROSKOPİ-UTERUS İÇERSİNE RAHİM AĞZI (SERVİKS) YOLU İLE IŞIKLI KAMERA YERLEŞTİRİLEREK YAPILIR. BU UTERUS İÇERSİNDEKİ PROBLEMLERİ GÖSTEREBİLİR VE MİNOR BAZI CERRAHİ İŞLEMLERE YARDIMCI OLABİLİR.
*LAPAROSKOPİ-KARIN YOLU İLE İNCE IŞIK KAYNAĞI YERLEŞTİRİLEREK YAPILAN İŞLEMDİR. BU OVER, TÜPLER VE UTERUS DIŞ KISIMLARININ V KARIN İÇERSİNİN GÖZLENMESİNE YARDIMCI OLUR.
BİR SONRAKİ AŞAMALAR.
İNFERTİLİTE ÇEŞİTLİ ŞEKİLLERDE TEDAVİ EDİLEBİLİR. TEDAVİ YAŞAM TARZI DEĞİŞİKLİKLERİ, CERRAHİ , İLAÇLAR VE YARDIMLI ÜREME TEKNİKLERİNİ İÇERMEKTEDİR. TEDAVİ SEÇENEKLERİ İNFERTİLİTE DEĞERLENDİRMESİNİN SONUÇLARINA BAĞLIDIR. BAZI SEÇENEKLER BERABER KULLANILIR. İNFERTİLİTE DEĞERLENDİRMESİİ SONUCUNUZA GÖRE DOKTORUNUZLA KONUŞARAK SİZİN İÇİN EN UYGUN TEDAVİ SEÇENEKLERİ BELİRLENMELİDİR.
SONUÇ OLARAK…..
YAŞINIZA BAĞLI OLARAK KORUNMASIZ İLİŞKİYE RAĞMEN 6 İLA 12 AY PERİOD İÇERSİNDE HAMİLE KALAMIYOR İSENİZ MUTLAKA İNFERTİLİTE DEĞRLENDİRMESİ YAPILMALIDIR. BELİRLİ TESTLER İNFERTİLİTE NEDENİNİN BULUNMASINDA YARDIMCI OLABİLİR. NEDEN BULUNAMAMIŞ OLSA BİLE BU DURUM AÇIKLANAMAYAN İNFERTİLİTE OLARAK NİTELENDİRİLMEKTEDİR VE BAŞARILI OLARAK TEDAVİ EDİLEBİLMEKTEDİR.
Mutlu KİLCİLER
Kadın Hastalıkları ve Doğum
www.mutlukilciler.com